Po II wojnie lubianą dyscypliną sportową była w Kraśniku siatkówka. Pod koniec lat 40. w szkołach średnich powiatowego miasta popularyzował ją nauczyciel wychowania fizycznego Julian Gozdal. Sport ten cieszył się także uznaniem wśród robotników uruchomionej w 1948 roku Kraśnickiej Fabryki Wyrobów Metalowych. O zainteresowaniu siatkówką decydowało m.in. to, że ta forma aktywności nie wymagała zbyt dużych nakładów. Przez kilka miesięcy w roku można było grać na dworze, a przygotowanie boiska nie nastręczało dużego problemu. Jeżeli ktoś nie miał odpowiedniego obuwia grał boso.

O początkach siatkówki w przyfabrycznym osiedlu Dąbrowa-Bór, wspominał na łamach „Życia KFWM” /10(323)/ redaktor Zbigniew Wyrostek: „(…) w roku 1949 w pobliżu baraku, w którym do dziś mieści się fabryczna stołówka, na placu gdzie stoi hala Kuźni, urządzono boisko do siatkówki i ustawiono drążek do ćwiczeń gimnastycznych. Tu podczas przerw obiadowych i po pracy grano w piłkę, tu zaszczepiono bakcyla sportowego, którym szybko „zaraziła się” niemal cała załoga. Na przełomie lat 1951/1952 powstała sekcja siatkówki mężczyzn, która w 1953 została zgłoszona do rozgrywek mistrzowskich w klasie B (…)”.

Pierwsi siatkarze przybyli do Dąbrowy-Bór (od roku 1954 r. Kraśnik Fabryczny) z umiejętnościami gry, a pozostali przy nich szybko podnosili je na wyższy poziom. Kilku czołowych graczy robotniczego osiedla pochodziło z pobliskiego Kraśnika. 

– Siatkówkę poznałem w trakcie nauki w liceum handlowym. Szkoła mieściła się w budynkach poklasztornych, tych samych co liceum ogólnokształcące. Uczyliśmy się jednak po popołudniu. Przychodząc do szkoły obserwowaliśmy zajęcia prowadzone przez nauczyciela ogólniaka, Juliana Gozdala. Na placu klasztornym było boisko do siatkówki, na którym często grano. Spróbowałem sił i dyscyplina spodobała mi się bardzo. Stopniowo sam lub z kolegami, częściej włączałem się do rywalizacji na boisku szkolnym. W roku 1952 podjąłem pracę w Zakładach Metalowych. W tamtym czasie Związek Zawodowy „Metalowiec” organizował spartakiady zakładowe, w których reprezentacje rywalizowały w różnych dyscyplinach sportowych. Za tworzenie drużyny Zakładów Metalowych odpowiedzialny był Eugeniusz Ziemba. Pochodził ze Lwowa, gdzie przed wojną uprawiał sport i miał styczność m.in. z siatkówką. Zaczęło się poszukiwanie osób, które potrafią grać. W wytypowanej grupie znalazłem się i ja. I tak to się zaczęło. W tamtych czasach w siatkówkę grywało się w trakcie przerw w pracy w fabryce, czasami też po jej zakończeniu. Była to okazja do podnoszenia swoich umiejętności. Nasza gra w spartakiadach zakładowych zaczęła wyglądać coraz lepiej. Zrodził się więc pomysł powołania przy Zakładach Metalowych koła sportowego, w którym wiodącą dyscypliną zostanie siatkówka. Inicjatorem i realizatorem tego pomysłu był Ziemba, który mimo, że nieco starszy, też grał w naszej drużynie. Ze względu na wzrost, jego atutem był blok. Dlatego za twórcę siatkówki w Kraśniku Fabrycznym uważam Eugeniusza Ziembę. Jego działania zdobyły przychylność Stefana Kalwasińskiego, który został prezesem koła. W naszej drużynie grał też Szumniak. Miał również kontakt z siatkówką w handlówce. We trzech graliśmy potem w drużynie „Stali”, powstałej po połączeniu Zakładów Metalowych z KFWM. – wspomina siatkarz „Stali” w latach 1952-62, Zygmunt Małek (w latach 1956-57 grał w Resovii Rzeszów).

Mówiąc o początkach siatkówki należy mocno podkreślić zasługi Juliana Gozdala. Był człowiekiem ogromnie zaangażowanym w popularyzację sportu. Pracę w powiatowym Kraśniku rozpoczął we wrześniu 1948 roku. Na zajęciach wychowania fizycznego oraz podczas spotkań pozalekcyjnych z młodzieżą kładł nacisk na wszechstronne wyszkolenie, w tym także gimnastykę. W pierwszej powojennej siedzibie liceum przy ulicy Klasztornej, zajęcia wychowania fizycznego odbywały się w niewielkiej sali gimnastycznej oraz na placu o wymiarach 48×41 m², otoczonym budynkami szkoły i parafialnymi. Choć warunki były bardzo skromne Julian Gozdal wychował wielu wspaniałych siatkarzy. Józef Szymański w trakcie studiów w Warszawie został powołany do kadry narodowej LZS. Leszek Biegaj studiując na ART w Olsztynie grał w II ligowym AZS Kortowo, z którym w sezonie 1964/65 awansował do I ligi państwowej. Z inicjatywy Gozdala, 3 września 1949 r. przy Państwowej Szkole Ogólnokształcącej stopnia Licealnego powstał Szkolny Klub Sportowy „Sztubak”. Członkami pierwszego zarządu SKS byli m.in. uczniowie klasy maturalnej: Romuald Krupka i Józef Szymański, późniejsi czołowi siatkarze „Stali”. Zespół reprezentujący szkolny klub występował w turniejach organizowanych w trakcie świąt państwowych oraz okazjonalnie. Uczniowie grali także w rozgrywkach B klasy, zasilając drużyny LZS-ów z okolic Kraśnika.

– W początkowym okresie w zespole „Stali” obok mnie, Ziemby i Szumniaka, grali m.in. Leszek Muszyński i Zbigniew Żaba, którzy mieli w szkole średniej wychowanie fizyczne również z Julianem Gozdalem. Grał także Henryk Wilk, nauczyciel w handlówce, potem w technikum, który podobnie jak inni zaczynał na boisku przyklasztornym. W wolnych chwilach przyglądał się grze uczniów, gdy zachodziła potrzeba wchodził na boisko, żeby uzupełnić skład zespołu i tak to się zaczęło. W zespole „Stali” rozgrywał i pomimo niskiego wzrostu był wartościowym zawodnikiem, decydowała o tym jego duża skoczność. W zespole grali ponadto Szekalski, który przyszedł z podlaskiego, gdzie grał w wojsku, a od roku 1953 Andrzej Morelewski, który przyjechał z Zamościa, gdzie chodził do technikum i nauczył się grać – wspomina Z. Małek.

Powstanie sekcji

W 1952 r., po wyłączeniu z KFWM części majątku i utworzeniu Zakładów Metalowych Kraśnik (ZMK), przy nowym zakładzie utworzono Koło Sportowe „Stal”, zarejestrowane w Okręgowej Radzie Zrzeszenia Sportowego „Stal” w Lublinie pod pozycją nr 7. Przewodniczącym został Stefan Kalwasiński. Sekcją wiodącą koła nr 7 była siatkówka mężczyzn i kobiet. Ze wspomnień Zygmunta Małka, jednego z pierwszych siatkarzy, wynika, że za stroną formalną powstania koła stał pasjonat siatkówki Eugeniusz Ziemba, który przed wojną mieszkał we Lwowie, gdzie połknął bakcyla tej dyscypliny sportu. Działacze KS „Stal” przy ZMK legitymowali się niemałym już doświadczeniem w pracy sportowej. Dużą rolę w tym projekcie odegrał E. Jach, występujący w roli opiekuna, który pomagał w sposób bardzo skuteczny rozładować nękający koło problem zdobycia niezbędnego sprzętu sportowego.

W październiku 1953 roku doszło do połączenia Zakładów Metalowych i Kraśnickiej Fabryki Wyrobów Metalowych w jeden organizm gospodarczy, w ślad za tym połączono działające w nich dotąd odrębnie Koła Sportowe „Stal” nr 6 (powstało w roku 1951, dyscypliną wiodąca była piłka nożna) i nr 7 przy ZMK. Przewodniczącym jednego już KS wybrany został na zebraniu 15 listopada 1953 roku Wojsław Żelazkiewicz. W skład zarządu weszli: Eugeniusz Jach, Stefan Kalwasiński, Tadeusz Tuz, Eugeniusz Ziemba, Tadeusz Reszelski, Tadeusz Pankowski i Zbigniew Wyrostek. Zarząd w tym składzie działał do stycznia 1955 roku.

Ważnym wydarzeniem w historii kraśnickiej siatkówki było oddanie w drugiej połowie roku 1953 sali sportowej przy Zakładowym Domu Kultury, przez dziesięciolecia stanowiącej bazę sekcji.

Siatkówka w latach 50. zyskała przychylność władz. Wyróżniający się w Dąbrowie-Bór sportowcy byli delegowani do udziału w turniejach pokazowych, organizowanych w okolicznych miejscowościach, mających na celu popularyzowanie dyscypliny w społecznościach wiejskich. Na zdjęciach poniżej drużyna siatkarzy KS „Stal” przy ZMK w trakcie meczów pokazowych w Zakrzówku, w dniu 15 sierpnia 1953 r.

Po połączeniu obu kół sportowych założono kronikę sekcji, w której zapisywano najważniejsze wydarzenia. Dokumentowaniem dziejów siatkówki zajął się Wacław Wójcicki. We wstępie do kroniki czytamy (pełny wstęp poniżej): „Zakładając w 1953 r. sekcję piłki siatkowej mieliśmy na celu zbliżenie najlepszych jednostek sportowych z naszego miasta na gruncie szlachetnej walki o prymat na niwie sportowej. Chodziło nam także o zbliżenie i współżycie towarzyskie, nacechowane wysoką kulturą i godnością. Pracę sportową prowadzimy poprzez współżycie towarzyskie, oparte na zaufaniu, poprzez zaprawę i walkę sportową, poprzez zwalczanie naszych słabostek charakteru i rozwijanie sił twórczych”.

Trzon męskiej drużyny „Stali”, zgłoszonej do rozgrywek w klasie B, tworzyli: Zygmunt Małek, Stefan Szumniak, Eugeniusz Ziemba, Jan Łojek, Henryk Wilk, Lech Muszyński, Zbigniew Żaba, Walenty Szekalski, Andrzej Morelewski, Wacław Wójcicki, Lubczyński.

Opracował: Mirosław Sznajder

Źródło:

1. Archiwalne wydania „Życia KFWM”
2. Kronika sekcji piłki siatkowej