W historię miasta złotymi zgłoskami należałoby wpisać udział czwórki kraśniczan w letnich igrzyskach olimpijskich. Pierwszym uczestnikiem igrzysk został Marek Bajan. W rodzinie Bajanów sport uprawiali wszyscy bracia: Marek to pięcioboista, Andrzej – piłkarz, najmłodszy Leszek – pływak. Największe sukcesy odnosił Marek.

Marek Bajan urodził się w 1956 roku. Nauczył się pływać mając zaledwie cztery lata, podczas pobytu z rodzicami na Mazurach. Umiejętności doskonalił w sekcji pływackiej, którą powołano na zebraniu zarządu RKS „Stal” 12 grudnia 1964 r. Znaczące sukcesy jej członków pojawiły się już w 1967 r. Sekcja liczyła wówczas 42 zawodników, wśród nich znajdował się przyszły olimpijczyk.  

W opublikowanych w roku 1969 tabelach, Polski Związek Pływacki podał dziesięciu najlepszych pływaków w Polsce w kat. dzieci. Bajana sklasyfikowano w czterech, najwyżej na IV miejscu na dystansie 200 m stylem grzbietowym.

W marcu 1970 r. M. Bajan i Halina Plewik uczestniczyli w Mistrzostwach Polski młodzików, w Łodzi. M. Bajan przywiózł z tej imprezy dwa krążki, srebrny na 100 m grzbietowym oraz brąz, który wywalczył tym samym stylem na 200 m. Po paru miesiącach Marek Bajan ustanowił rekord Polski młodzików na dystansie 200 m stylem grzbietowym. Miało to miejsce w trakcie V Ogólnopolskich Igrzysk Młodzieży Szkolnej (impreza miała rangę Mistrzostw Polski młodzików), odbywających się w dniach 22-26 lipca w Szczecinie. Wynik zapewnił mu złoty medal.

16 sierpnia 1970 r. Marek Bajan startował na kraśnickim basenie w trójmeczu pływackim trzech najsilniejszych klubów Lubelszczyzny: „Lublinianka”, „Avia” i „Stal”. W zawodach wyłaniano najwszechstronniejszych pływaków województwa, wśród kobiet i mężczyzn, którzy w półgodzinnych odstępach czasu pokonywali 100 metrowe odcinki czterema stylami: delfinem, grzbietowym, klasycznym i dowolnym. Przyszły olimpijczyk był trzeci, za Janem Mioduchowskim (Lublinianka) i Kazimierzem Sinickim (Avia). Sinicki zdobył w 1971 r. trzy złote medale oraz po jednym srebrnym i brązowym na II OSM, a także został powołany do reprezentacji Polski juniorów.

W połowie 1970 roku dwoje utalentowanych pływaków „Stali”, Halina Plewik i Marek Bajan, otrzymało propozycję nauki w Szkole Pływackiej w Warszawie (naukę rozpoczęli od klasy VIII), prowadzonej pod patronatem PKOL i PZP (Halina nie otrzymała zgody rodziców na wyjazd). Marek Bajan zyskał w Warszawie duże możliwości rozwoju, bowiem w Kraśniku nie było krytego basenu. W trakcie pobytu w stolicy pozostał wierny klubowi, który go wychował i przez parę lat na zawodach pływackich reprezentował „Stal”.

W grudniu 1970 r. podsumowano powiatowy plebiscyt, wyłaniający 10 najlepszych sportowców roku. W tym gronie znalazła się dwójka młodych pływaków, Marek Bajan i Irena Greczko.    

 Początek 1971 roku przyniósł dobrą wiadomość dla środowiska pływackiego. Marek Bajan został powołany na trójmecz juniorów Jugosławia-NRD-Polska.

Po mistrzostwach okręgu juniorów i seniorów odbywających się w Kraśniku Fabrycznym oraz mityngu pływackim w Świdniku, do kadry spartakiadowej województwa w pływaniu powołani zostali: Marek Bajan, Grażyna Romanowska, Jerzy Usydus, Iwona Zagórowska, Wiesław Zagórowski. Grupa ta wzięła udział w II Ogólnopolskiej Spartakiadzie Młodzieży w Katowicach. Bajan swój udział zakończył na starcie w dwóch finałach. Gorszy od oczekiwanych występ wynikał z zawirowań w przygotowaniach, w związku z egzaminami pływaka do szkoły średniej. Pomimo słabszego startu M. Bajan 2 sierpnia został powołany do młodzieżowej kadry Polski. Młody kraśniczanin zajmował w tym czasie 16. miejsce w rankingu seniorów na 200 m st. grzbietowym i 17. na 400 m st. zmiennym.  

W 1972 r. w sekcji pływania FKS „Stal” trenowało 46 zawodników, którzy rozwijali umiejętności pod kierunkiem instruktorów Zbigniewa Bochenka i Stefana Kalwasińskiego. Był to kolejny rok sukcesów, głównie J. Usydusa i M. Bajana (trenował w Warszawie). Pływacy z Kraśnika Fabrycznego należeli do czołowych w kraju mimo, że klub nie posiadał krytej pływalni, dającej możliwość lepszego przygotowania się do sezonu. Już na początku roku, w czasie Mistrzostw Polski Federacji „Stal” odbywających się w Poznaniu, Marek Bajan na dystansie 100 m stylem grzbietowym uzyskał czas 1:07,5, co zapewniło mu I klasę sportową. Pływak do srebra na 100 m stylem grzbietowym dorzucił brąz na 400 m zmiennym. Podczas tych zawodów kraśniczanie zdobyli aż siedem medali, trzy srebrne i cztery brązowe. W ogólnej punktacji kraśnicką „Stal” sklasyfikowano na IV miejscu w kraju.

Na zawodach rozgrywanych w dniach 2-3 czerwca 1972 r. w Warszawie Marek Bajan dwukrotnie pobił rekord Polski juniorów na dystansie 50 m stylem motylkowym. W czasie Mistrzostw Polski juniorów, odbywających się 1 sierpnia 1972 r. w Puławach, zajął I miejsce na dystansie 200 m stylem zmiennym i III miejsce na dystansie 100 m st. grzbietowym.

Na początku 1973 roku do Kraśnika dotarła miła informacja. Szesnastoletni pływak „Stali” Marek Bajan, który od trzech lat uczył się w Szkole Olimpijskiej w Warszawie, gdzie od roku zaczął uprawiać pięciobój nowoczesny, osiągnął wspaniały wynik w sprawdzianie przedolimpijskim w nowej dla siebie dyscyplinie. Okazał się najlepszy w kraju w kategorii juniorów. W tym okresie bardziej poświęcał się treningom w pięcioboju nowoczesnym, a pływanie było tylko jedną z konkurencji, dlatego wyniki osiągane na basenie nie były już tak spektakularne. Sporadycznie startował jednak w zawodach pływackich reprezentując „Stal”. W styczniu wziął udział w Mistrzostwach Federacji „Stal” w Mielcu, z udziałem takich klubów jak: KS Warta Poznań, FKS Avia Świdnik, KS Pafawag Wrocław i FKS Stal Mielec. Zajął III miejsce na 200 m st. zmiennym. W kwietniu 1973 „Przegląd Sportowy” zamieścił ranking czołowych pływaków kraju. Kraśniczanina sklasyfikowano na IX miejscu w gronie seniorów na 100 m st. grzbietowym, IV w tym samym stylu na 200 m, ponadto na IX na 200 m st. zmiennym. 

W plebiscycie na najlepszych sportowców „Stali” roku 1973 najwięcej głosów uzyskał pływak Jerzy Usydus. W pierwszej piątce znaleźli się jego koledzy z sekcji, Marek Bajan (III) i Wiesław Zagórowski (V).

Decyzja o uprawiania pięcioboju nowoczesnego, podjęta w 1972 r., okazała się trafna. Dobre wyniki w tej dyscyplinie osiągał od samego początku. W latach 1975-1977 zdobywał już tytuły mistrza Polski juniorów. Te sukcesy zadecydowały o tym, że kraśniczanina brano pod uwagę przy konstruowaniu kadry olimpijskiej na igrzyska w 1976 r., które odbyły się w Montrealu. Debiut na arenie międzynarodowej przypadł jednak na rok 1977, w trakcie Mistrzostw Świata juniorów w San Antonio, gdzie zajął XV miejsce, a Polska drużynowo V.

W odbywających się w dniach 21-24 września 1978 roku Międzynarodowych Mistrzostwach Polski w pięcioboju nowoczesnym wychowanek „Stali”, już jako zawodnik „Legii” Warszawa, zdobył złoty medal, pokonując m.in. indywidualnego mistrza świata z San Antonio (1977), Janusza Peciaka. Wynik kraśniczanina był dużym zaskoczeniem, szkoleniowcy i rywale nie spodziewali się, że uzyska wysoką formę ponieważ niedawno zmienił stan cywilny. W wywiadzie udzielonym gazecie fabrycznej wyjawił, że do zawodów mocno przygotowywał się przebywając przez 10 dni w Kraśniku, w domu rodzinnym (wywiad poniżej). W kolejnym roku pokazał, że jego ubiegłoroczny sukces na Mistrzostwach Polski nie był sprawą przypadku i znowu sięgnął po ten sam zaszczytny tytuł. W kolejnych dwóch latach był wicemistrzem, ustępując tylko Januszowi Pyciakowi-Peciakowi.

Pierwszym klubem pięcioboisty (178 cm wzrostu i 68 kg wagi) był w Warszawie WKS „Lotnik” (1973-1975), gdzie doskonalił umiejętności pod okiem Bolesława Bogdana (mistrz Polski w pięcioboju nowoczesnym w roku 1958). Szkoleniowiec uznawany za jednego z twórców potęgi polskiego pięcioboju wychował m.in. Janusza Pyciaka-Peciaka. W dalszej części kariery sportowej reprezentował stołeczną „Legię”, do której „Lotnik” przyłączył się z końcem roku 1975, a następnie „Lumel” Zielona Góra (od 1981). Marek Bajan miał opinię bardzo pracowitego zawodnika. Dał się poznać jako świetny jeździec, szermierz i pływak. Słabiej strzelał. Zbyt słabo biegał, żeby osiągnąć wybitne wyniki.

W 1980 roku do Kraśnika dotarła bardzo dobra informacja o udziale Marka Bajana w Igrzyskach Olimpijskich w Moskwie. Ranga letnich igrzysk w ówczesnym ZSRR nie była porównywalna do innych, z powodu bojkotu imprezy przez dużą grupę krajów. Jednak w pięcioboju startowały najlepsze wówczas ekipy. W Moskwie oprócz Bajana reprezentowali Polskę Janusz Pyciak-Peciak i Jan Olesiński. Kraśniczanin był 18 na 45 startujących. Drużynowo Polacy zajęli IV miejsce. Oceniając swój start olimpijski w wywiadzie udzielonym „Życiu FŁT” pięcioboista mówił, że uzyskany wynik wywołuje niedosyt. Widział błędy popełnione przez szkoleniowców w okresie przygotowawczym. Opinię tę potwierdzał słabszy występ w Moskwie i dopiero VI miejsce najlepszego wówczas na świecie pięcioboisty, Janusza Pyciaka-Peciaka. Były zawodnik „Stali” we wspomnianym wywiadzie zapowiadał lepszy start za cztery lata. Nie doszło jednak do niego, gdyż dla odmiany kraje bloku wschodniego zbojkotowały igrzyska w USA.

*1980 Moskwa: pięciobój nowoczesny ind. – 18 m. na 43 start., z wynikiem 5147 pkt. (zwyciężył A.Starostin ZSRR – 5568 pkt.). M. B. zajął 3 m. w jeździe konnej, 13-16 m. w szermierce, 35 m. w strzelaniu, 6 m. w pływaniu i 24 m. w biegu na przełaj; Polska drużynowo – 4 m. na 12 start. z wynikiem 15.634 pkt. (zw. ZSRR – 16.126). Polacy zajęli 1 m. w jeździe konnej, 5 m. w szermierce, 8 m. w strzelaniu, 3 m. w pływaniu i 2 m. w biegu na przełaj. Partnerami M. Bajana w drużynie byli: J. Olesiński i J. Pyciak-Peciak.

W roku 1982 Marek Bajan został na rok zawieszony, miało to związek z chęcią odejściem z „Legii” do Drzonkowa. Po powrocie do startów, w roku 1983 wygrał zawodu Pucharu Świata w Warnie (Bułgaria), pokonując m.in Anatolija Starostina (ZSRR), złotego medalistę IO w Moskwie.

W 1985 roku M. Bajan ukończył studia na poznańskiej AWF i wyjechał w poszukiwaniu lepszych perspektyw do Berlina Zachodniego. Tam zajmował się m.in. pracą trenerską i był w sztabie szkoleniowym kadry Niemiec.

Zdjęcia z archiwum Marka Bajana

Po latach pobytu na Zachodzie powrócił do kraju i osiadł w Drzonkowie. Dużo czasu poświęcał rodzinie i rozwijaniu talentów sportowych synów Michała i Filipa, którzy jak ojciec uprawiali pięciobój i należeli do czołowych zawodników, w młodszych kategoriach wiekowych, w kraju. Starszy z synów, Michał, wielokrotnie reprezentował kraj na arenie międzynarodowej. Chłopcy odziedziczyli talent nie tylko po ojcu. Żona Marka Bajan, Anna (Szteyn), była przez lata czołową pięcioboistką Polski. Marek Bajan w dalszym ciągu utrzymywał kontakty z Niemcami, gdzie również podejmował pracę.

opracował: Mirosław Sznajder

Źródła:

1. Archiwalne wydania „Życia FŁT”.
2. https://olimpijski.pl/

P.S.

Sport i międzynarodowe porozumienie (informacja z roku 2019 – źródło)

Fechtclub Berlin Südwest jest dumny z tego, że może promować sport szermierczy i międzynarodowe porozumienie, dziękujemy wszystkim osobom zaangażowanym – w szczególności Markowi Bajanowi, Jennifer Haase i Horstowi Wolfowi (Blau Weiß Klein-Machnow). Powtórzenie w 2020 jest mocno zaplanowane – wtedy z jeszcze większą liczbą krajów.

Przy doskonaleniu umiejętności z bronią pracowali, prowadzący kursy to: Przemysław Fogt (PL), Krzysztof Walka (PL), Horst Wolf (GER) i Jozef Prokes (CZE). Szermierze zaś pracowali pod kierunkiem trenerskim Marka Bajana (GER), byli to trenerzy: Mirosław Księżyk (PL) i Mirosław Węcławski (PL).

Jednym z obszarów aktywności Marka Bajana jest obecnie Drzonków Fencing Camp / Bajan-Fogt Project

Oto kilka zdjęć z portalu społecznościowego FB, dokumentujących wymieniony projekt (czerwiec 2020 r.)