W 1953 r. przeprowadzono gruntowną reformę systemu rywalizacji o Mistrzostwo Polski, wprowadzając rozgrywki ligowe. Do końca sezonu 1958 grano systemem „wiosna-jesień”. Od sezonu 1958/1959 rywalizacja toczyła się według modelu „jesień-wiosna” (w jednym roku zakończono pełny sezon, a pod koniec roku rozpoczęto kolejny). W pierwszych sezonach istnienia sekcji siatkarki „Stali” grały: 1954 w B klasie, 1955 i 1956 w A klasie, 1957 w III lidze lubelsko-kielecko-rzeszowskiej, 1958 znów w A klasie. W roku 1958 rozpoczął się również nowy sezon, 1958/59, wtedy kraśniczanki grały w III lidze międzywojewódzkiej.

Czytaj „Stal” – siatkówka żeńska lata 50.

Pod koniec lat 50. kraśnicki klub opuściła czołowa siatkarka „Stali”, Elżbieta Gołoburda, która rozpoczęła studia w Lublinie. Tam kontynuowała karierę siatkarską, w trakcie której została powołana do rep. Polski młodziczek (naukę w szkole powszechnej rozpoczęła dwa lata wcześniej). W roku 1959 siatkarki AZS UMCS z kraśniczanką w składzie zdobyły w Poznaniu Mistrzostwo Polski wyższych uczelni. Wygrana zapewniła lubliniankom nie tylko złoty medal, ale także prawo reprezentowania kraju w trakcie Światowego Festiwalu Młodzieży w Wiedniu. Zespół prowadzony przez Andrzeja Korpeta, z Elżbietą Gołoburdą w składzie, w stolicy Austrii wygrał wszystkie spotkania i cały turniej. Ten sam zespół w roku 1960 wywalczył awans do II ligi.

Do końca sezonu 1960/61 drużynę trenował Romuald Krupka, absolwent Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego w Kraśniku z 1950 roku, który po ukończeniu AWF związał się z Kraśnikiem Fabrycznym. Jednocześnie był grającym trenerem drużyny męskiej. Po nim zespół przejął Bonifacy Michałowski (również absolwent Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącego w Kraśniku, z 1948 roku), który powrócił do Kraśnika z Dęblina, gdzie pracował w szkole lotniczej jako instruktor sportu (krótko po przyjeździe grał też w zespole „Stali”).

Wyróżniającą się siatkarką „Stali”, na przełomie lat 50. i 60., była Maryla Chojnacka, mająca za sobą występy w II lidze. Przyjechała do Kraśnika Fabrycznego wraz z mężem z Kalisza.

Sezon 1959/60 rozpoczął się dopiero w styczniu 1960, zaś druga runda 1 maja. Siatkarki w III lidze międzywojewódzkiej rywalizowały z: „Orłem” Przeworsk, „Stalą” Mielec, AZS Lublin, „Motorem” Lublin, LZS Klementowice, „Stalą” Stalowa Wola, „Polonią” Przemyśl, „Ruchem” Rzeszów, „Startem” Radom, RKS Radom. Kraśniczanki zajęły VI miejsce.

Kolejny sezon (1960/61) w III lidze międzywojewódziej kraśniczanki rozpoczęły turniejem rozgrywanym 14 i 15 stycznia 1961 r. w Radomiu. Pokonały tam LZS Klementowice 3:0 (15:6, 15:13, 15:6) i przegrały z RKS Radom 3:2. Zdaniem W. Wójcickiego, prowadzącego kronikę sekcji, o przegranej zadecydowało słabsze przygotowanie do sezonu, spowodowane nieregularnym uczestnictwem części zawodniczek w treningach. W jego ocenie nie doszłoby do sytuacji z 1. seta, w którym kraśniczanki prowadziły już 13:7, by przegrać do 14. Na turnieju w Radomiu wystąpiły: Maryla Chojnacka, Halina Wojtanowska, Teresa Zielińska, Halina Sadkowska, Barbara Szczygieł, Lucyna Chmielewska, Helena Sawicka-Ciołek, Jadwiga Morelewska, Stefania Kozłowska. W rywalizacji o prymat w III lidze uczestniczyli ponadto: imienniczki z Mielca i Stalowej Woli, „Resovia” Rzeszów, „Start” Radom, „Motor” II Lublin, „Polonia” Przemyśl, LZS Sonina.

Sezon 1960/61 był bardzo udany dla kraśniczanek. Uzyskały bowiem prawo gry w turnieju o wejście do II ligi. Był to pierwszy tego rodzaju sukces kraśnickiej siatkówki żeńskiej. Turniej odbywał się październiku, w Łodzi, panie jednak nie wyszły z niego zwycięsko. W zespole „Stali” grały: Chojnacka, Sadkowska, Wojtanowska, Zielińska, Żelazkiewicz (potem Zmorczyńska), Morelewska, Sawicka, Sarzyńska. Przeciwniczkami kraśniczanek były m.in. drużyny „Baildonu” Katowice i „Sandecji” Nowy Sącz (zdjęcia poniżej pochodzą z kroniki sekcji). – Gra w Łodzi zupełnie nam nie szła. Nic nam nie wychodziło. Byłyśmy z tego powodu mocno zdenerwowane – wspominała walkę o II ligę Teresa Zielińska.

W sezonie 1961/62 kraśniczanki kontynuowały rywalizację w lidze międzywojewódziej, zajmując III miejsce. W kolejnym sezonie, po reorganizacji rozgrywek, w lidze okręgowej, zajmując II miejsce.

W drużynie z początku lat 60., obok Chojnackiej wyróżniała się skoczna, leworęczna Barbara Szczygieł. W czasie kilkuletniej kariery, przez jeden sezon występowała w „Motorze” Lublin, po czym powróciła do Kraśnika Fabrycznego, łącząc karierę sportową z pracą w KFWM. Kolejną, wyróżniającą się zawodniczką tego okresu była Macieja Zmorczyńska. Przygodę ze sportem rozpoczęła od uprawiania lekkoatletyki. – W szkole podstawowej oraz średniej uprawiałam lekkoatletykę. Byłam szczupła, skoczna i zwinna. Skakałam w dal i biegałam na 100 metrów. Na początku nauki w szkole średniej byłam zawodniczką MKS, opiekował się nami Julian Gozdal. W liceum wychowania fizycznego uczyła mnie Halina Wojtanowska, która dobrze oceniając moją sprawność fizyczną zaproponowała mi uczęszczanie na treningi siatkówki. I tak rozpoczęła się wspaniała przygoda z tą dyscypliną – wspominała Zmorczyńska. Macieja Zmorczyńska szybko stała się czołową siatkarką III ligowej „Stali” i swoimi umiejętnościami wzbudziła zainteresowanie szkoleniowców kadry Polski juniorek. Zaowocowało to powołaniami na konsultacje do Spały.

W sezonie 1963/64 żeński zespół został znacznie odmłodzony. Przed sezonem lub w jego trakcie karierę zakończyły: Morelewska, Wojtanowska, Chojnacka i Ciołek. Trzon drużyny tworzyły: Macieja Zmorczyńska, Teresa Zielińska-Błaszkiewicz, Barbara Szczygieł, Lucyna Chmielewska, Anna Wójtowicz, Hanna Zając-Piechal, Hanna Wydra, Wyrostek. Siatkarki w lidze okręgowej rywalizowały m.in. ze: „StaVetem” Lublin, AZSem Lublin, „Motorem” Lublin, „Łącznością” Lublin. Kontynuowano system rozgrywek w formie dwudniowych turniejów, w których uczestniczyły po cztery drużyny. Dobór par określał terminarz rozgrywek ligowych. W tym gronie kraśniczanki zajęły III miejsce.

„StaVet”, to lubelski klub miejski, który opierał się na uczennicach dwóch liceów, im. „Staszica” i „Vetterów”. 9 marca 1963 roku „StaVet” prowadzony przez Józefa Połoga, zdobył na turnieju finałowym w Lublinie tytuł Mistrza Polski w kat. juniorek. Zawodniczki z tej drużyny w następnych latach udanie rywalizowały wśród seniorek.

Uchwałą wspólnego zebrania zarządów OZPS w Kielcach i Lublinie, z dnia 7 listopada 1964 r., powołano Międzyokręgową Klasę A. Jednostkę kierującą rozgrywkami została Komisja Sportowa, w skład której weszło po 3 członków zarządu obu związków. Przewodniczącym KS został prezes OZPS w Kielcach, Jerzy Frankiewicz. Do gry w Lidze Międzyokręgowej wytypowano po 4 drużyny z każdego okręgu, były to: AZS Lublin, „StaVet” Lublin, „Motor” Lublin, „Stal” Kraśnik, „Lechia” Kielce, „Start” Radom, „Budowlani” Radom, LZS Makoszyn.

W trakcie Walnego Zebrania sekcji piłki siatkowej w 1964 r., działacze krytycznie odnieśli się do decyzji władz klubu. Uważano, że przy większym wsparciu dla siatkówki, a nie „dopieszczaniu” tylko jednej dyscypliny, czyli piłki nożnej, w naszym mieście można mieć II ligę. Oto fragment relacji z obrad zamieszczony w gazecie „Życie KFWM”: „Referat oceniający wygłosił lubiany przez siatkarzy działacz ob. Wacław Wójcicki. Przypomniał o tym okresie, kiedy siatkarze Stali odnosili największe sukcesy. Mówił także o zbyt małym zainteresowaniu zarządu Stali tą dyscypliną. Największym dowodem słuszności w tym wypadku był fakt, że na zebraniu obecni byli tylko siatkarze i siatkarki.” Kolejne lata potwierdziły słuszność słów kierownika, siatkarki kilkanaście razy walczyły o prawo gry w II lidze.

W sezonie 1964/65 zespół tworzyły: Macieja Zmorczyńska, Hanna Wydra, Barbara Szczygieł, Kazimiera Rostek, Kazimiera Ceglarz, Teresa Fila. Była to podstawowa szóstka większości spotkań, którą uzupełniały: Henryka Mościbrocka, Anna Wójtowicz, Wiesława Kidzińska, Wiesława Łojek.

Na półmetku rozgrywek kraśniczanki zajmowały IV miejsce, za AZSem,”StaVetem” i „Motorem”. W sezonie odniosły 9 zwycięstw, 5 razy zeszły z boiska pokonane, co zapewniło im ostatecznie miejsce III. Pierwsze zdobyły panie z AZS Lublin. W lubelskim zespole grała kraśniczanka, Elżbieta Jarzyna (później Fiedorek).

W 1965 roku Hanna Wydra została powołana do kadry młodzieżowej woj. lubelskiego, z którą uczestniczyła w turniejach krajowych i zagranicznych. Po zakończeniu sezonu 1965/66 siatkarka opuściła Kraśnik Fabryczny i przeszła do „Stali” Mielec.

W plebiscycie na najlepszych sportowców Kraśnika Fabrycznego roku 1965, w pierwszej dziesiątce oprócz siatkarza Józefa Wiśniowskiego znalazła się siatkarka Macieja Zmorczyńska.

opracował: Mirosław Sznajder

Źródła:

1. Kronika sekcji piłki siatkowej FKS „Stal”
2. Archiwalne wydania „Życia FŁT”
3. Wywiady z zawodniczkami: Macieją Zmorczyńską i Teresą Zielińską